Historia kolorów

Książka poświęcona kolorom: ich nazwom, miejscu w naszej kulturze, ich historii i symbolice. Autor opowiada o jedenastu kolorach: sześciu barwach tęczy (czerwień, oranż, żółć, zieleń, błękit, purpura) oraz pięciu dodatkowych (brąz, róż, biel, czerń i złoto).

We wstępie dowiadujemy się, że białe światło jest mieszaniną promieni barwnych o określonych długościach fal elektromagnetycznych. Czerwone promieniowanie ma najdłuższe fale, a purpurowe (fioletowe) najkrótsze. Kolorom przysługuje szereg cech: jasność, odcień, nasycenie, temperatura. To, w jaki sposób postrzegamy kolorowe przedmioty, zależy od oświetlenia.

Czerwień to kolor ognia, krwi i prehistorycznych malowideł naskalnych, wykonywanych czerwoną ochrą. Dziś kojarzy się z szatami Świętego Mikołaja, erotyką i lewicą polityczną, choć kiedyś, ze względu na wysoką cenę barwnika, była kolorem arystokracji.

Oranż to oczywiście kolor pomarańczy, a także narodowy kolor Holandii, w której do dziś panuje dynastia orańska. Pomarańczowe są też szaty mnichów buddyjskich i członków ruchu Hare Kryszna.

Brąz jest mieszanką koloru czerwonego, niebieskiego i żółtego. To barwa ziemi i ludzi ciemnoskórych, a także mundurów hitlerowskich bojówek SA.

Żółć to kolor tchórzostwa i zdrady (Judasza często przedstawiano w żółtej szacie). Za czasów Hitlera Żydzi musieli nosić na ubraniach żółte gwiazdy, a w XIX wieku żółta wstążka stała się emblematem sufrażystek. Żółty jest też kolorem Chin (od ich pierwszego legendarnego władcy zwanego Żółtym Cesarzem) i ludzi „żółtej rasy” ? stąd określenia „żółtek”, „żółte niebezpieczeństwo” i „żółty terror”. Istniała też żółta (czyli brukowa) prasa i żółte (czyli niemoralne) książki.

Zieleń to podstawowa barwa przyrody, kolor lasów i traw. Za sprawą koniczyny świętego Patryka stała się barwą narodu irlandzkiego. W Anglii od czasów Szekspira jest kolorem zazdrości i zawiści, w krajach islamskich kojarzy się z rajem i flagą proroka Mahometa, często też zdobi meczety. Przybyszy z kosmosu nierzadko nazywa się „zielonymi ludzikami”.

Niebieski to kolor nieba i wody, ale w niektórych krajach bardzo późno został wyodrębniony z zielonego pasma barwnego. W niektórych językach nadal nie ma odrębnej nazwy. W religii katolickiej niebieski to kolor szat Matki Boskiej, a w hinduskiej karnacja bogów Wisznu, Kryszny i Śiwy. Według badań jest ulubionym kolorem mieszkańców kuli ziemskiej. Ludzie o „niebieskiej krwi” to arystokraci. Jeśli chodzi o ubiór, to niebieski jest przede wszystkim kolorem dżinsów.

Purpura była dawniej kolorem monarchów, ze względu na bardzo drogi barwnik, ale po wynalezieniu barwnika syntetycznego w XIX wieku (moweiny) upowszechniła się wśród klasy średniej. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku była krótko kolorem hippisowskiej subkultury.

Róż jest dziś kolorem typowo żeńskim, ale jeszcze niedawno na różowo ubierano chłopców, bo kolor ten uchodził za bledszą odmianę „męskiej” czerwieni. Zmiana nastąpiła dopiero w latach 50. XX wieku. W latach 70. odwrócony różowy trójkąt stał się symbolem ruchu gejowskiego.

Biel to barwa przede wszystkim śniegu i mleka. Jest symbolem niewinności i czystości, ale w niektórych krajach (Chiny, Indie, Korea, Bliski Wschód) to kolor żałoby. Dzisiejsza tradycja białej sukni ślubnej ma niedawną historię. Zapoczątkowała ją brytyjska królowa Wiktoria w 1840 roku.

Czerń jest w kulturze zachodniej kolorem żałoby. Kojarzy się przede wszystkim z ciemnością i złem: szatanem, piekłem. W dawnych wiekach na czarno ubierali się ludzie prawie wszystkich zawodów: bankierzy, prawnicy, kupcy, lekarze. Do dziś czerń pozostała kolorem powagi i profesjonalizmu, a także chrześcijańskiego duchowieństwa. Nadal też cieszy się popularnością wśród projektantów mody. „Czarnymi” przyjęto nazywać dni niepomyślnych wydarzeń (np. „czarny piątek”).

Złoty to oczywiście kolor złotego kruszcu, będącego od niepamiętnych czasów przedmiotem powszechnego pożądania, a także kolor „złotowłosych piękności”, jak nazywa się urodziwe blondynki, i symbol zbytku.

Gavin Evans jest dziennikarzem i wykładowcą na uniwersytetach w Londynie i Cardiff. Pisuje felietony do dziennika „The Guardian” i jest autorem książek o różnej tematyce, między innymi o historii boksu i zagadnieniach genetyki.