Sprawczynie

Książka Kathrin Kompish zaprzecza stereotypom, zgodnie z którymi kobiety w nazistowskich Niemczech były najwyżej „trybikami” w wielkiej machinie terroru stworzonej przez mężczyzn. Były okrutne, bezwzględne i oddane Führerowi w nie mniejszym stopniu niż najzagorzalsi kaci z obozów zagłady. Jaka była rola kobiet w Niemczech Adolfa Hitlera? Czy były tylko biernymi świadkami wydarzeń, gospodyniami domowymi, żonami, matkami? Nic podobnego. Jako pomocnice sztabowe oraz pomocnice SS odbywały służbę wojenną na terenach okupowanych. Zatrudnione na posterunkach policji i w placówkach SS obsługiwały telefony, dalekopisy i radiostacje. Jako pracownice biurowe grup operacyjnych SS sporządzały raporty o masowych egzekucjach, a jako nadzorczynie SS pilnowały więźniarek osadzonych w żeńskich obozach koncentracyjnych. W gestapo, pracowały jako sekretarki i protokołowały przesłuchania z użyciem tortur. Jako lekarki przeprowadzały eksperymenty na więźniach obozów koncentracyjnych i aktywnie współuczestniczyły w hitlerowskiej kampanii eutanazji. Wiedziały, co dzieje się naprawdę, akceptowały to i wspierały reżim na miarę swoich możliwości. „Sprawczynie” brały czynny udział w zbrodniach przeciwko ludzkości i miały tego pełną świadomość.

Spis treści

1. Ofiary, świadkowie, sympatyczki? Kim są „sprawczynie”?

2. Matka-bohaterka i sojuszniczka w wysiłku wojennym – kobiety w czasach narodowego socjalizmu

Prawo małżeńskie w narodowym socjalizmie – reforma pod znakiem selekcji rasowej
Eugenika pozytywna i negatywna: Lebensborn i przymusowa sterylizacja
Sytuacja kobiet na rynku pracy: 1933–1939
Wojenna codzienność kobiet 1939–1945: godzenie przeciwieństw Instytucjonalizacja aktywności kobiet w czasach narodowego socjalizmu
„Stare bojowniczki”: pierwsze liderki narodowego socjalizmu
Czas Gertrud Scholtz-Klink
Elita i masy: Narodowosocjalistyczny Związek Kobiet oraz Niemiecki Czyn Kobiet
Służba pracy kobiet: od wolontariatu do przymusu
„Bądź prawdziwa, bądź szczera, bądź Niemką”: Związek Niemieckich Dziewcząt

3. Prześladowania, wypędzenia, eksterminacja: policjantki i urzędniczki administracji państwowej

Policja w III Rzeszy
Żeńska Policja Kryminalna: od ewidencji do deportacji
Kobiety w służbie Gestapo
„Sprawczynie” za biurkiem: żeński personel administracyjny
Denuncjacja – typowo kobieca?

4. Selekcja i eliminacja: kobiety w systemie opieki społecznej i służbie zdrowia

Opieka społeczna w narodowym socjalizmie
Od opiekunki społecznej do opiekunki narodowej
Ewidencja i separacja „niepełnowartościowych” przez służbę zdrowia
„Brunatne siostry”
Rola kobiet w akcji eutanazyjnej
Gazowanie w Grafeneck
Ośrodek eutanazyjny w Międzyrzeczu-Obrzycach
Zagłada pacjentów szpitala psychiatrycznego Sonnenstein (Pirna)
Położne w służbie nazistowskiej higieny rasowej
Kariery kobiet z wyższym wykształceniem w państwie rasowym

5. Żeńska załoga SS (SS-Gefolge): kobiety nadzorczyniami w obozach koncentracyjnych

Strategia bagatelizowania obowiązku służby wojskowej
Kobiece obozy koncentracyjne: historia i organizacja
Kobiece obozy koncentracyjne do 1939 roku
Ravensbrück: centralny żeński obóz koncentracyjny od 1939 roku
Warunki życia
Eutanazja
Rewir szpitalny
Zagazowania
Całkiem normalna praca: nadzorczyni w obozie Ravensbrück
Od obozu dla dziewcząt (Jugendschutz­lager) do obozu zagłady: podobóz Uckermark
Obóz kobiecy w Auschwitz-Birkenau
Lublin (Majdanek): obóz kobiecy i dziecięcy
Kobiecy obóz koncentracyjny w Bergen-Belsen
Ocena prawna: nadzorczynie SS przed sądem

6. Oparcie dla zbrodniarzy: żony esesmanów

Rola żon we wspólnocie rodowej SS
Żony esesmanów w miejscach kaźni

7. „Błyskawiczne dziewczyny” (Blitzmädel) oraz pomocnice artylerii przeciwlotniczej: kobiety w służbie wojskowej

Pomocnice Wehrmachtu na froncie oraz w Rzeszy
Kobiety w obronie narodowej: członkinie Służby Pracy Rzeszy
Kobieca elita: pomocnice SS

8. Apologetyczne wizje po 1945 roku: ofiary, bojowniczki ruchu oporu oraz apolityczne gospodynie domowe

Przedstawianie wybranych sprawczyń jako „wynaturzonych bestii”
Udział w terrorze dla kariery oraz samorealizacji
Morderczynie są wśród nas: kariery sprawczyń nazistowskich po 1945 roku
Sprzeczny stosunek ruchu kobiecego do sprawczyń nazistowskich: obciążone wzorce i kultura kobiecych wspomnień

Przypisy końcowe
Spis źródeł i bibliografia
Wykaz skrótów
Indeks

Katrin Kompisch - ceniona niemiecka historyk i autorka książek.