Nieświadome na scenie. Witkacy i psychoanaliza

Paweł Dybel w mistrzowski sposób wydobywa w książce różne aspekty splotu biografii i twórczości Witkacego, zrywając ze sposobem, w jaki ujmowano go w dotychczasowej tradycji interpretacyjnej. Wskazuje na kluczowe znaczenie, jakie dla uformowania się osobowości artystycznej pisarza miała jego terapia u Karola de Beauraina, który wprowadził go w tajniki psychoanalizy Freuda. Stąd wzięło się zainteresowanie Witkacego marzeniami sennymi oraz kreowanie przez niego bohaterów o powikłanej konstrukcji psychicznej, określonej przez różnego rodzaju „węzłowiska” (kompleksy). Jednym z takich „węzłowisk” jest motyw sobowtóra, sygnalizujący rozszczepienie tożsamości pisarza. Pojawia się on już w listach do Heleny Czerwijowskiej, na słynnej petersburskiej fotografii, później powraca w dramatach i powieściach. Mimo że o kluczowym wpływie zakopiańskiej terapii u de Beauraina na swoją twórczość Witkacy pisał w Niemytych duszach, w bogatej literaturze jej poświęconej ignorowano zazwyczaj to wyznanie. Nawiązując do tych autobiograficznych wypowiedzi autora Nienasycenia i śledząc psychoanalityczne wątki w jego pisarskim dorobku, Paweł Dybel proponuje w książce nowe spojrzenie na osobowość pisarza i jego pisarski dorobek.
dr hab. Ilona Błocian, prof. UWr
Książka Pawła Dybla, w której na przykładzie życia i twórczości Witkacego rozpoznaje on kolejną polską ścieżkę psychoanalizy, to praca potrzebna, inspirująca, ważna. Podjęty w niej namysł nad podobieństwami i napięciami między myślą autora Nienasycenia a teorią Freuda przeprowadzony został z dużym rozmachem, od analizy zapętleń biograficznych pisarza począwszy, poprzez próbę z zakresu psychologii twórcy zogniskowaną wokół fenomenu „sobowtórzenia”, istotnego zarówno w życiu, jak i w twórczości pisarza, błyskotliwe zestawienie założeń Czystej Formy z pracą marzenia sennego i rozpoznanie w teatrze Witkacego motywów egzystencjalnego absurdu, aż po ponowne odczytanie Niemytych dusz, w których z wielką mocą wybrzmiewa psychoanalityczna refleksja nad polskim społeczeństwem. Spojrzenie autora na postać i dzieło Witkacego okazuje się niebywale spójne i poznawczo odkrywcze, zarówno w zakresie biografistyki, jak i rozumienia wielowątkowej twórczości pisarza.
dr hab. prof. UŚ Joanna Kisiel
Paweł Dybel – profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W swoich pracach konfrontuje teorie psychoanalityczne z wybranymi nurtami filozofii współczesnej (fenomenologia, hermeneutyka, poststrukturalizm). Stypendysta Fundacji im. Alexandra von Humboldta, DAAD, DFG, The Mellon Foundation i innych. Prowadził wykłady i seminaria na uniwersytetach w Bremie, Berlinie, Londynie i Buffalo. Autor książek (wybór): Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera (Kraków 2004), Okruchy psychoanalizy (Kraków 2009), Dylematy demokracji (Kraków 2015), Psychoanaliza – ziemia obiecana? (Kraków 2016), Psychoanalytische Brocken. Philosophische Essays (Würzburg 1916), Mesjasz, który odszedł. Bruno Schulz i psychoanaliza (Kraków 2017), Ziemscy, słowni, cieleśni. Eseje o polskich poetach współczesnych (Mikołów 2019).