Spor o jednosc intelektu

Spór o jedność bądź wielość intelektu cieszy się w literaturze z zakresu historii filozofii średniowiecznej wielką popularnością. Nawet w podręcznikowych zarysach dziejów myśli średniowiecznej polemika z monopsychizmem, wiecznością świata czy krytyką Bożej opatrzności wraz z towarzyszącymi jej potępieniami, przed-stawiana jest jako jeden z centralnych elementów życia intelektualnego lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIII wieku na Uniwersytecie Paryskim, a tym samym, ze względu na rolę tej uczelni, jako jeden z najważniejszych przejawów życia umysłowego całej epoki. Protagonistami w tym sporze z jednej strony byli sami wielcy myśliciele epoki, Albert Wielki, Bonawentura czy Tomasz z Akwinu, a z drugiej awerroiści – mniej liczna i przez długie lata słabiej rozeznana grupa myślicieli skupionych na wydziale sztuk uniwersytetu, której najznamienitszą postacią był Siger z Brabancji. (…)
Jedną z głównych bitew w wojnie między filozofią i teologią była dyskusja nad jednością intelektu dla wszystkich ludzi. Jej właśnie poświęcone są trzy prezentowane w tym tomie dzieła, przy czym są to teksty z jednej strony kluczowe, najważniejsze i najbardziej reprezentatywne, a z drugiej specyficzne. Kwestie do III Księgi O duszy Sigera są właściwie jedynym tekstem łacińskim z epoki, w którym znajdujemy będącą przedmiotem polemik tezę o jedności intelektu.
Z kolei najważniejszą polemiką z nimi i w ogóle z monopsychizmem jest O jedności intelektu Tomasza z Akwinu. Trzeci tekst, O mnogości intelektu możnościowego Idziego Rzymianina, jest polemiką zarówno z rozprawą Tomasza, jak i z awerroistycznymi reakcjami na nią. Wszystkie teksty powstały między 1265 a 1275, a więc w okresie największego nasilenia sporu. Z drugiej strony wszystkie trzy dziełka składające się na tom abstrahują od ideowego wymiaru sporu, polemiki rozgrywają się na płaszczyźnie czysto filozoficznej, racjonalnej, a nie światopoglądowej – co stanowi o ich specyfice.
(fragment Wstępu Mikołaja Olszewskiego)