Usłyszeć polifonię

Tytuł niniejszej pracy: Usłyszeć polifonię. Tożsamości zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną - odwołuje się do pojęcia "polifonia". Pragnąłbym w ten sposób zasugerować możliwość przeniesienia znaczeń, które gromadzi wokół siebie ten termin w obszarze muzyki, na opisywane zagadnienia, obudzić skojarzenia, tak aby mogły one stanowić punkt wyjścia do refleksji związanych z tymi znaczeniami.

Nawiązanie do wielogłosowości, bardzo naturalnej, charakterystycznej dla ludzkiej kultury techniki "równoczesnego prowadzenia dwóch lub więcej głosów, z których każdy jest całkowicie niezależny od drugiego, choć pozostaje z nim w ściśle określonych relacjach harmonicznych" (Orawski 2010, s. 18), ma na celu nie tylko podkreślenie wielości, różnorodności tożsamości zawodowych pedagogów specjalnych, lecz także zwrócenie uwagi na to, że wspomniana różnorodność jest w stanie tworzyć harmonię, a przy tym prowadzić do synergii działań i nie przeradzać się w kakofonię.

Warunkiem do tego niezbędnym jest umiejętność słyszenia własnego głosu oraz głosów pozostałych śpiewających. Kształtowanie bowiem tożsamości zawodowej może się okazać bezskuteczne, gdy będzie utożsamiane z bezrefleksyjnym dążeniem do autonomii zupełnej lub z nadmiernym krytycyzmem wobec zastanej rzeczywistości. Wymaga z jednej strony, jak podkreśla H. Kwiatkowska (2005, s. 166), uświadomienia "granic własnego sprawstwa, zrozumienia i przyjęcia do wiadomości, że są zaawansowane procesy rozwoju, wobec których należy wykazać pokorę", z drugiej - niezbędnego zorientowania społecznego, osadzenia działań w orientacjach społecznych (por. Kwiatkowska 2005, s. 166-167), współdziałania - współbrzmienia z innymi ludźmi.