Drugi mózg. Rewolucja w nauce i medycynie

Stoimy u progu nowego pojmowania funkcji mózgu, które zmienia zakorzenione od wieku schematy myślenia, zwłaszcza dotyczące roli neuronów w mózgu.

W latach 90. ubiegłego wieku stłoczeni przed ekranami komputerowymi naukowcy śledzili informacje przekazywane sobie przez dziwne komórki mózgowe z pominięciem neuronów i bez użycia impulsów elektrycznych. Neurobiolodzy zakładali, że informacje przepływają w mózgu wyłącznie przez neurony przy użyciu elektryczności. W rzeczywistości zaledwie 15 procent komórek naszego mózgu jest neuronami. Pozostałą grupa komórek mózgowych – zwanych komórkami glejowymi – uchodziła uwadze naukowców, którzy brali je za pozbawiony znaczenia wypełniacz między elektrycznymi neuronami. Nazywano je „komórkami sprzątającymi”. Poniżone do roli komórkowych służących komórki glejowe były przez długie stulecie po ich odkryciu całkowicie lekceważone.

W chwili obecnej naukowcy zszokowani są wiadomością, że komórki te potrafią się między sobą komunikować. Poglądy naukowców na pracę mózgu zatrzęsły się aż po fundament w wyniku odkrycia, że komórki te nie tylko potrafią wykryć aktywność elektryczną przepływającą przez obwody neuronalne, ale również ją nadzorować.

Jak te nowe odkrycia zmienią nasze poglądy na pracę umysłu? Czy zapuszczając się w ten nowy wymiar mózgu, rozwiążemy tajemnice zaburzeń tej pracy w chorobach psychicznych i neurologicznych? Czy poszukiwania przyniosą nam odpowiedź na pytanie, jak naprawić mózg po urazie czy uszkodzeniu w wyniku choroby?

Odkrycie komórek glejowych – „drugiego mózgu” jest zorzą poranną, która oświetla każdy aspekt nauki o mózgu dotykając równocześnie wszystkich pracujących nad nim badaczy.

„Drugi mózg” przenosi nas do laboratoriów, gdzie dokonywane są ważne odkrycia i pokazuje nam, jak naukowcy dowiadują się, że komórki glejowe występują w różnych postaciach i pełnią różnorakie funkcje. Jest to historia badań nad komórkami glejowymi od ich zarania, aż po najnowsze odkrycia, która przekazuje czytelnikowi znacznie pełniejszą wiedzę na temat pracy mózgu oraz ukazuje kierunki, którymi najprawdopodobniej pójdzie neurobiologia i medycyna.


R. Douglas Fields jest profesorem Neurobiologii i Programu Nauk Kognitywnych Uniwersytetu Maryland w College Park, a także szefem sekcji Rozwoju Układu Nerwowego i Plastyczności w Narodowym Instytucie Zdrowia Dziecka i Rozwoju Człowieka. Jest też konsultantem naukowym magazynów „Scientific American”, „Mind” i „Odyssey” oraz cenionym w świecie autorytetem w dziedzinie interakcji neuronalno-glejowych, rozwoju mózgu i komórkowych mechanizmów pamięci.


Spis treści

Przedmowa
Podziękowania

Część I
Odkrywamy drugi mózg

Rozdział 1. Bąbelkowa folia czy błyszczący klej?
Rozdział 2. Spojrzenie w głąb mózgu: budowa komórkowa mózgu
Rozdział 3. Transmisja z drugiego mózgu: komórki glejowe znają i kontrolują twój umysł

Część II
Komórki glejowe w zdrowiu i chorobie

Rozdział 4. Guz mózgu: prawie nic wspólnego z neuronami
Rozdział 5. Urazy mózgu i rdzenia kręgowego
Rozdział 6. Neuroinfekcje
Rozdział 7. Zdrowie psychiczne: komórki glejowe, cisi współwinni chorób psychicznych
Rozdział 8. Choroby neurodegeneracyjne
Rozdział 9. Komórki glejowe i ból: błogosławieństwo i przekleństwo
Rozdział 10. Komórki glejowe i uzależnienie
Rozdział 11. Matka i dziecko
Rozdział 12. Starzenie się: komórki glejowe wściekle walczą z gasnącym światłem

Część III
Komórki glejowe w myślach i pamięci

Rozdział 13. Umysł drugiego mózgu: komórki glejowe kontrolują umysł świadomy i nieświadomy
Rozdział 14. Pamięć i moc mózgu ponad neuronami
Rozdział 15. Myślenie ponad synapsami
Rozdział 16. Ku przyszłości: nowy mózg

Słowniczek
Bibliografia
Indeks